Return of the Obra Dinn

Theo như nhà triết học người Pháp Jacquest Derrida, phép phân giải (“deconstruction”) là một phương thức phân tích từ ngữ bằng cách giải nghĩa mối quan hệ giữa chính bản thân văn bản và ý nghĩa thực sự của nó. Bởi vì có rất nhiều từ ngữ bị “bóp méo nghĩa” nếu ta thay đổi ngữ cảnh bao hàm nó, khiến cho việc giải nghĩa từ ngữ trở thành một công việc đầy nản chí bởi tính chất đa nghĩa nói chung của ngôn ngữ. Derrida cho rằng ngôn ngữ được tạo thành từ một hệ thống bao gồm những dấu hiệu và ký tự, mang trong mình ý nghĩa sinh ra từ sự mâu thuẫn giữa những dấu hiệu này, và ý nghĩa không lệ thuộc hoàn toàn vào từng dấu hiệu mà thực chất được truyền sang những dấu hiệu khác. Giải pháp của ông? Đào sâu vào tính chất của văn bản, tập trung vào mối tương quan giữa dấu hiệu của từ ngữ và ngữ cảnh, và dùng ý nghĩa được biểu đạt bằng nhiều lối khác nhau để thay đổi ngữ cảnh lẫn từ ngữ.

Có một điều trớ trêu là Derrida không coi “deconstruction” là một phương pháp, bởi vì nó không hoạt động có trình tự một cách máy móc, được lập ra để khiến người đọc tự động gán những tiêu chí cố định mỗi khi đọc văn bản và xem xem chúng có thỏa mãn cấu trúc “deconstruction” chung hay không.

Đây có lẽ cũng là lý do mà đa phần những tựa game trinh thám chưa bộc lộ được thế mạnh trong khái niệm thiết kế của mình. Một câu chuyện trinh thám hay ho không bao gồm chỉ là cách thức mà người chơi đón nhận và vén màn bí ẩn được đặt ở phía đầu và cuối, mà trong quãng thời gian ở khoảng giữa là một chuỗi những phân giải mà trong đó, mục tiêu cần phải được biểu đạt “tính chất” chính là… ngữ cảnh. Một con dao nằm gọn ghẽ trên giá trong nhà bếp khác hoàn toàn so với một con dao rướm máu bị vất vội vào bình hoa, nhưng trò chơi trinh thám phải làm sao để hai dấu hiệu trên tương trợ bản chất của nhau mà không trở nên quá hiển nhiên?

Return of the Obra Dinn có rất nhiều câu trả lời, dẫu cho bạn chỉ có đúng một dấu chấm hỏi…

Làm thế nào để khiến cho một công việc chán chường của điều tra viên bảo hiểm trở nên thật đặc sắc? Ma thuật, theo đúng nghĩa đen! Bởi vì dù sao thì một con tàu mất tích bí ẩn trong vòng bốn năm rồi bỗng dưng ló dạng, không một bóng người, không có bất kỳ dấu hiệu nào của sự sống, gần như mời gọi bất kỳ ai liên đới rằng nó không còn gì để giấu diếm, chắc chắn chỉ có thể là dấu hiệu của ma thuật. Và công cuộc mở toan tấm vải bao trùm bí ẩn trong một vai điều tra viên của bạn khởi đầu một cách chơi vơi hệt như tình trạng của con tàu Obra Dinn vậy.

Đầu tiên, Return of the Obra Dinn cho bạn khả năng “ăn gian” thực tại bằng món dụng cụ đóng vai trò ghi chép lời khai của nguyên đơn – bị cáo: một chiếc đồng hồ bỏ túi khắc đầu lâu. Mỗi khi được kích hoạt trước từng bộ hài cốt được “soi sáng” bằng một dòng ánh dương, chiếc đồng hồ đếm lùi lại thời điểm chỉ vài giây trước khi chủ nhân của bộ hài cốt đó lìa đời. Những đoạn hội thoại, đôi khi bị xáo trộn bởi nhiều âm thanh chát chúa trong môi trường, hiện rõ mồn một ngay giữa màn hình trơn trọi để đánh lạc hướng bạn khỏi diễn biến mà bạn trực tiếp được diện kiến ngay tức khắc sau đó. Những khung cảnh mà trong đó mọi sự vật đều bất động luôn luôn khởi đầu và nối tiếp bằng nhiều điều tồi tệ, nhưng cuối cùng, công việc của bạn ở đây không phải là bày tỏ sự cảm thông đối với bất kỳ ai.

Và quả là một sự bất định đầy mê hoặc! Lối dàn dựng kịch bản phi tuyến tính của Return of the Obra Dinn khiến cho những khung cảnh tĩnh mà người chơi được tự do thăm dò bằng mắt thường này, không chỉ làm lẫn lộn những thông tin cần thiết buộc phải được xâu chuỗi, mà còn tạo dựng cái không khí hỗn loạn được đặc tả bằng hành động của con người khi mà tính mạng của họ bị đe dọa. Họ bị xẻ làm đôi, chết cháy, ăn vài mũi lao xuyên thân thể, hay tệ hại hơn là bị cột buồm rơi vỡ sọ. Cái cách mà các cái chết được đặc tả không khác gì một tập Final Destination được thực hiện bởi các nhà làm phim nghệ thuật với hàm ý mỉa mai về vận may, đôi khi còn khiến chúng ta phải thốt lên “thật không công bằng!”.

Một khi bạn đã dành đủ thời gian để “ngắm nhìn” những sinh mạng xui xẻo này, cũng là lúc mà công cụ thứ hai trổ tài thẩm phán của mình: một cuốn sách chia cuộc hải trình bị nguyền rủa của con tàu Obra Dinn thành nhiều chương bị bỏ trống đang chờ bạn lấp đầy. 10 chương, 60 sinh mạng, nhưng chỉ có hai câu hỏi dành cho bạn: họ là ai, và số phận của họ là gì? Và đây là lúc mà cuộc chơi trong Return of the Obra Dinn mới thực sự bắt đầu.

Con tàu gồm bốn tầng này không chỉ đơn thuần là nơi chứa đựng những đầu mối mà bạn cần mổ xẻ, mà nó còn là phương tiện “chứa chấp” những mối liên hệ đầy ngờ vực chỉ có thể được làm sáng tỏ bằng thị giác, trực giác, thính giác, và đoán-mò giác. Mỗi lần mà trò chơi đặt ra câu hỏi “họ là ai?” dành cho bạn, thì bạn gần như luôn phải tự đặt thêm những câu hỏi mới cho mình: nhân vật mình vừa chứng kiến “tử ẹo” đó, có ai nhắc đến tên họ trước đó không? Họ có nhắc đến bất kỳ ai thân thiết mà có thể giúp cho mình đoán ngược được danh tính của họ không? Tên của họ có được khắc hoặc ghi chép ở đâu đó không? Những cái tên thật là thứ diệu kỳ, nó tạo cho mỗi người một sự tách biệt nhân dạng lạ lùng khi giúp ta nhận biết được một người chỉ bằng một hoặc vài âm tiết.

Nhắc đến âm tiết, giọng nói cũng tách bạch danh tính con người một cách minh bạch hệt như cái tên vậy. Một chất giọng lạ hay đơn giản chỉ là cách xưng hô cũng sẽ giúp bạn dễ dàng phán đoán được họ là ai dựa vào quốc tịch. Nhắc đến quốc tịch, đôi khi những người đến từ các quốc gia với nền văn hóa riêng biệt sẽ bộc lộ trực tiếp đặc điểm đó thông qua cách mà họ ăn mặc. Nhắc đến trang phục, các thuyền viên cùng vai vế hẳn nhiên có thể được nhận biết dựa trên đồng phục. Nhắc đến những người cùng vai vế, mỗi thuyền viên đều có vai trò khác nhau và đôi khi bạn có thể chỉ rõ họ là ai dựa vào nơi mà họ thường xuyên lui tới…

Vì lợi ích của cả đôi bên, người viết sẽ không liệt kê toàn bộ cách thức “xử án” trong Return of the Obra Dinn, bởi vì thực sự rất ít từ ngữ có thể được dùng để diễn tả sự khéo léo tột độ trong cách thức sắp đặt nội dung gắn liền với lối chơi của trò chơi. Đây là một tựa game khởi đầu ở chương… 9 và đảo ngược những sự kiện của mình theo phong cách Slaughterhouse-Five, nhưng chính cách thức đảo ngược trật tự diễn biến này giúp cho trò chơi có nhiều cơ hội ẩn giấu manh mối thông qua vô số nhân tố khác nhau: ngữ cảnh, thời điểm cái chết diễn ra, âm thanh, mối quan hệ, thậm chí đôi khi là cả những đồ vật thông thường, cho đến phép loại trừ. Đó là phương thức xáo trộn thông tin và đánh lạc hướng người chơi bằng một tiêu chí rất quen thuộc: câu trả lời luôn nằm ngay trước mắt, và việc chúng có thể được tìm ra hay không đều dựa vào khả năng phán đoán của bạn.

Cách thức xây dựng khái niệm phân giải trong điều tra của Return of the Obra Dinn gần như là một sự trái ngược hoàn toàn với các tựa game trinh thám từ trước tới nay. Nó không đưa ra cho bạn một loạt câu hỏi dành cho bị cáo hoặc mục tiêu cần được thẩm vấn, mà đơn thuần để bạn tự do tìm kiếm manh mối dựa vào ngữ cảnh có sẵn; nó chỉ yêu cầu bạn tìm ra ngọn nguồn của cái chết chứ không hỏi cặn kẽ kiểu “vì sao A mưu sát B?” hay “C dùng súng bắn D vào bộ phận nào trên cơ thể?”. Bằng cách này, Return of the Obra Dinn cho phép người chơi thực sự hoạt động như một điều tra viên thực thụ với sự tuyến tính được che đậy một cách hoàn hảo.

Và nó cũng rất khéo léo trong việc đón đầu những chiêu trò mà người chơi có thể nghĩ ra trong quá trình chơi. Với một danh sách dằng dặc danh tính, hình chân dung và lý do tử nạn, khả năng đoán mò bằng cách thử tất cả mọi lựa chọn game có sẵn mà không thông qua phép loại trừ là điều bất khả thi. Ngoài ra, trò chơi sẽ chỉ cho biết kết luận của bạn là đúng qua mỗi ba nhân dạng được xác định.

8 giờ đồng hồ dành cho Return of the Obra Dinn khiến người viết nhận ra mình thực sự tệ hại trong việc suy luận logic do bỏ lỡ đến phân nửa danh sách thuyền viên với danh tính bị bỏ lửng. Nhưng bạn không cần phải là một linh hồn sáng dạ với trí lực ngang tầm Hercule Poirot mới có thể trám đầy những trang trống trong quyển hải trình của Obra Dinn, đơn giản là vì trò chơi cực kỳ tôn trọng trực giác của người chơi và không bao giờ khiến bạn “vò đầu bức tóc” bởi vô vàn mắt xích chiếm lĩnh mọi khung cảnh.

Cuối cùng, Return of the Obra Dinn là một bức bình phong chứa đựng một sự thật đắng cay rằng, mạng người quả là rẻ rúng. Tông điệu thê lương, ảm đạm, hiểm nghèo, được hợp tấu bởi những giai điệu vĩ cầm thị oai đầy khắc khoải không cho bạn đủ thời gian để tiếc thương bất kỳ ai. Đó là bởi, quá khứ vĩnh viễn bất định.

Nguồn vietgame